W sobotę, 3 września, delegacja Towarzystwa Miłośników Ziemi Wronieckiej – Paweł Bugaj, Mateusz Radziwoniuk, Czesław Szuflak ze sztandarem, uczestniczyła w uroczystości odsłonięcia Pomnika Żołnierzy Wyklętych Niezłomnych w Mielcu

 

TMZW od lat zajmuje się upamiętnianiem ofiar reżimu stalinowskiego, a szczególnie tych, którzy stracili życie w więzieniu we Wronkach i spoczywają na wronieckim cmentarzu parafialnym. Jedną z tych ofiar jest por. Leon Wanatowicz [ur. 31.11.1896 r. w Chodorowie (obecna Ukraina), żołnierz Legionów Polskich, oficer wywiadu i kontrwywiadu II RP, żołnierz ZWZ-AK, DSZ na Kraj, Zrzeszenia WiN; skazany na karę śmierci, wyrok złagodzono do 15 lat; zmarł zamęczony w więzieniu 2.11.1951 r. „Więzień nie przejawia żalu za popełnione winy. Do obecnej rzeczywistości jest ustosunkowany nieprzychylnie. Po ewentualnym zwolnieniu go na drogę występku powróci”- z pinii naczelnika więzienia Ignacego Jakubowskiego.] Z synem Leona, panem Bogusławem Wanatowiczem utrzymujemy kontakt. I to za jego wstawiennictwem otrzymaliśmy zaproszenie na uroczystość odsłonięcia pomnika, który m.in. poświęcony jest Niezłomnemu Leonowi. Wcześniej garść ziemi spod grobu por. Wanatowicza trafiła (wraz z innymi) do kapsuły stanowiącej kamień węgielny umieszczony w fundamencie pomnika. Mimo czekającej nas ponad 1000 km drogi chętnie skorzystaliśmy z zaproszenia i reprezentowaliśmy Wronki, oddając hołd Bohaterom.

Uroczystość rozpoczęła się Mszą św. koncelebrowanej w kościele p.w. Matki Bożej Nieustającej Pomocy, pod przewodnictwem ks. biskupa. Po niej wszyscy zgromadzeni przemaszerowali przy dźwiękach orkiestry wojskowej pod pomnik na Górze Cyranowskiej. Po licznych patriotycznych wystąpieniach przedstawicieli rządu i instytucji, parlamentarzystów oraz gospodarzy dokonano odsłonięcia pięknego pomnika z udziałem rodzin Żołnierzy Wyklętych. Pomnik poświęcił biskup, a kompania honorowa WP oddała salwę honorową. Niespodzianką był przelot samolotów „Iskra” nad miejscem uroczystości na niskim pułapie. Były liczne podziękowania, wyróżnienia statuetkami, odznaczono kilka osób medalami Pro Patria.

Pomnik autorstwa Józefa Opali to monument pełen symboli. Zasadniczą jego częścią jest tzw. „Korowód cieni”, który stanowi  odlanych z brązu 12 postaci podziemia antykomunistycznego, wśród nich sylwetki Niezłomnych z Podkarpacia: płk Aleksandra Rusina ps. Rusal, mjr Hieronima Dekutowskiego ps. Zapora, chor. Wojciecha Lisa ps. Mściciel, Janiny Przysiężniak ps. Jaga, ks. Władysława Gurgacza ps. Sem, oraz pochodzącego z Mielca por. Leona Wanatowicza ps. Boruta; kolejne postacie: mjr Waleriana Tumanowicza ps. Jagra, mjr Dragana Sotirovića ps. Draża. Towarzyszą im figury bohaterów narodowych, których ciał dotąd nie odnaleziono: gen. bryg. Augusta Emila Fieldorfa ps. Nil, ppłk. Łukasza Cieplińskiego ps. Pług, rotmistrza Witolda Pileckiego ps. Witold, ppor. Anatola Radziwonika ps. Olech. Wszyscy skupieni są wokół „Drzewa Życia” – granitowa, 5-metrowa kolumna, a na niej zainstalowany jest orzeł w koronie z krzyżem i urwaną częścią prawego skrzydła, symbolizującą utraconą bezpowrotnie w czasie wojny i po wojnie elitę polskiego państwa oraz ryngraf wzorowany na autentycznym ryngrafie odnalezionym przy zwłokach jednego z Żołnierzy Wyklętych.

Budowa pomnika była inicjatywą oddolną. Inicjatorem jego powstania było Stowarzyszenie „Prawda i Pamięć” oraz Stowarzyszenie Społeczno-Edukacyjne „Orzeł Biały-Strzelec”, a liderami działań byli: Romuald Rzeszutek, Marek Zalotyński, Andrzej Zemmel i Bogusław Pląder. Komitet Budowy Pomnika Żołnierzy Wyklętych Niezłomnych w Mielcu prowadził zbiórkę publiczną, na którą złożyło się ponad 2 tys. osób, instytucji, co stanowiło 65 proc. Pozostałe 35 proc. to granty, donacje od firm i instytucji. W sumie cała inicjatywa pochłonęła około miliona złotych, nie licząc pracy wolontariuszy i wykonanych bezpłatnie usług. Przewodniczącym komitetu budowy pomnika był Tadeusz Płużański.

Fragmenty wystąpień:

Wicepremier Piotr Gliński odczytał list od premiera Mateusza Morawieckiego, pod patronatem którego odbywała się uroczystość. „Komunistyczny reżim nazywał ich bandytami reakcyjnego podziemia lub zdrajcami. Przypisywano im zbrodnie, których nie popełnili. Ginęli w walce, egzekucjach, umierali w ubeckich katowniach. Komuniści odmawiali im godności i żołnierskiego honoru. Tępili wszelkie przejawy pamięci o niezłomnych lub tworzyli fałszywe narracje na ich temat. Niestety na tyle skuteczne, że czasem powtarzano je również w wolnej Polsce” – napisał Premier RP.

W czasie uroczystości odczytany został również list Prezydenta RP Andrzeja Dudy, który zaznaczył, że „Zakończenie wojny w 1945 r. przyniosło ulgę i radość, ale już kolejne miesiące i lata zaprawiły tę radość goryczą nowej niewoli, wyzysku i upokorzenia. Ziemie polskie niewłączone do Związku Sowieckiego były pod niemal całkowitą kontrolą Armii Czerwonej, stalinowskiego reżimu i kolaborantów Moskwy” – napisał prezydent.

List do uczestników skierowała również Marszałek Sejmu RP Elżbieta Witek. Podkreśliła w nim, że w więzieniach wielu żołnierzy przeszło gehennę i nie mieli nawet prawa do pochówku.

Obecny w Mielcu Wicemarszałek Sejmu RP Ryszard Terlecki przypomniał, że: „…po wojnie Żołnierze Wyklęci czekali na rząd z Londynu i Wojsko Polskie, które przyjdzie z Europy Zachodniej. Jednak tak się nie stało, bo sowiecki komitet, który udawał polski rząd, polski rząd tymczasowy, przekształcił się w rząd jedności, który uznali alianci. Pogłoski, które krążyły po kraju o jałtańskiej zdradzie, okazały się prawdą” – mówił.

Zaś z ust szefa Urzędu ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych Jana Kasprzyka wybrzmiały słowa: „Niech duchy Niezłomnych będą z nami, abyśmy tworzyli stronnictwo polskie przeciw antypolskiemu„.

Piękna patriotyczna uroczystość, której towarzyszył spektakl muzyczno- słowny i koncerty okolicznościowe. Gratulacje dla Komitetu budowy pomnika, artysty i organizatorów uroczystości.

Paweł Bugaj